有人講伊是臺灣民族運動的火車母，佇1920年代的臺灣社會，伊的確是文化社會運動的先知先覺者，伊就是革命家—蔣渭水先生。
細漢佇宜蘭大漢，老爸佇城隍宮排擔仔咧相命，所致伊也捌佇廟裡做過童乩，路尾閣去役場做小使仔，一直到17歲才去讀公學校，兩年後出業，無偌久隨考著總督府醫學校。佇醫學校讀書的時，伊開始鼓吹民族運動，毋但加入同盟會共中國的革命鬥őo-ián，甚至閣計畫去北京暗殺想欲做皇帝的袁世凱。醫學校修業期滿，蔣渭水先轉去宜蘭病院實習一年，了後就佇大稻埕開設大安醫院。
古人言：「上醫醫國」，行醫濟世以外，蔣渭水也開始實現伊的民族運動，頭一个全臺性的文化啟蒙組織—臺灣文化協會，頭一个現代化的政黨—臺灣民眾黨，頭一个全臺性的工會—臺灣工友總聯盟，攏是伊𤆬頭來創立的，臺灣人的報紙《臺灣民報》總批發處也設佇伊醫生館的隔壁。
文化協會成立的時，伊發表〈臨床講義〉，講chit位患者的名號做「臺灣島」，經過診斷是世界文化的gâi囝，因端是智識的營養不良所造成的，身為主治醫師，伊所開的藥方是各種文化的教育，劑量愛下最大量。文化協會分裂的時，伊說「同胞須團結，團結真有力」，呼籲同志跤步著和齊，做陣相佮來拍拚。因為反抗殖民統治，伊去予日本官廳掠去坐過幾若遍監牢，櫳仔內的監囚攏誠共伊尊敬，甚至會說講：「文化頭蔣渭水又閣來囉！」臺灣話某乜頭的「頭」字，有頭人的意思，文化頭也就是文化的頭人。
1931年，渭水先生因為傷寒來過身，才40出頭歲的伊算是少年亡。因為一世人所趁的計用佇民族運動，聽說伊過身的時，含厝稅、電話錢都無才調通納，厝裡唯一值錢的電話也著用來拄數。伊的如夫人陳甜女士斯當時才32歲，青春年華著愛來守寡，誠濟人勸伊閣嫁，伊應講：「若有人並蔣渭水閣較偉大，我就嫁伊。」過後，阿甜仔去佇一間菜堂慈雲寺修行，做一个食菜阿媽過伊的後半世人。
蔣渭水與陳甜。圖／擷自維基百科，公有領域
台灣字（白話字）版
Bûn-hòa-thâu (Lo̍k-káng khiuⁿ)
Ǔ lâng kóng i sī Tâi-oân bîn-cho̍k ūn-tǒng ê hér-chhia-bú. Tǐr it- kiú lī-khòng nî-tāi ê Tâi-oân siā-hōe, i tek-khak sǐ bûn-hòa siā-hōe ūn-tǒng ê sian-ti sian-kak-chiá. I tio̍h sǐ kek-bēng-ka: Chiúⁿ Ūi-súi sian-siⁿ.
Sòe-hàn tǐr Gî-lân tōa-hàn, lǎu-pě tǐr Siông-keng pâi tàⁿ-á lerh siòng-miā, só͘-tì i iǎ pat tǐr biō--lérng chòe kèr tâng-ki. Lō͘-bér koh khìr ia̍h-tiûⁿ chòe siáu-sír-á. It-ti̍t kàu cha̍p-chhik hèr chiah khìr tha̍k kong-ha̍k-hāu. Lěrng nî ǎu chhut-gia̍p. Bô lōa-kú sûi khó-tio̍h Chóng-tok-hú I-ha̍k-hāu. Tǐr I-ha̍k-hāu tha̍k-chir ê sî, i khai-sí kó͘-chhui bîn-cho̍k ūn-tǒng. M̄-niā ka-li̍p Tông-bêng-hōe kā Tiong-kok ê kek-bēng tàu ǒ͘-ián, sīm-chì koh kè-uē khìr Pak-kiaⁿ àm-sat siǔⁿ berh chòe hông-tè ê Oân Sè-khái. I-ha̍k-hāu siu-gia̍p kî-boán, Chiúⁿ Ūi-suí seng tńg-khìr Gî-lân pīⁿ-īⁿ si̍t-si̍p chi̍t-nî, liáu-ǎu tio̍h tǐr Tōa-tiū-tiâⁿ khai-siat Tāi-an I-īⁿ.
Kó͘-lâng giân, “Siōng i i kok”, hêng-i chè-sè í-gōa, Chiúⁿ Ūi-súi iǎ khai-sí si̍t-hiān i bîn-cho̍k ūn-tǒng, thâu chi̍t ê choân-Tâi-sèng ê bûn-hòa khé-bông cho͘-chit “Tâi-oân Bûn-hòa Hia̍p-hōe”, thâu chi̍t ê hiān-tāi-hòa ê chèng-tóng “Tâi-oân Bîn-chiòng-tóng”, thâu chi̍t ê choân-Tâi-sèng ê kang-hōe “Tâi-oân Kang-iú Chóng-liân-bîng”, lóng sǐ i chhōa-thâu lâi chhòng-li̍p—ê. Tâi-oân-lâng ê pò-chóa Tâi-oân Bîn-pò chóng-phoe-hoat-chhìr iǎ siat tǐr i i-seng-kóan ê keh-piah.
Bûn-hòa Hia̍p-hōe sêng-li̍p ê sî, i hoat-piáu Lîm-chhn̂g Káng-gī, kóng chit-ūi hōan-chiá ê miâ hō-chòe “Tâi-oân-tó”, keng-kèr chín-toān sǐ sè-kài bûn-hòa ê gâi-káⁿ, in-toan sǐ tì-sek ê êng-ióng put-liông só͘ chǒ-sêng—ê. Sin ûi chú-tī i-sir, i só͘ khui ê io̍h-hng sǐ kok-chióng bûn-hòa ê kàu-io̍k. Chè-liōng ài hě chòe tōa liōng. Bûn-hòa Hia̍p-hōe hun-lia̍t ê sî, i serh “Tông-pau su thôan-kiat, thôan-kiat chin ǔ-la̍t”, ho͘-io̍k tông-chì kha-pō͘ tio̍h hô-chôe, chòe-tīn saⁿ-kap lâi phah-piàⁿ. In-ūi hóan-khòng si̍t-bîn thóng-tī, i khìr hō͘ Ji̍t-pún koaⁿ-thiaⁿ lia̍h khìr chěr kèr kúi-lō piàn kài-ni-ni-lô. Lông-á-lǎi ê kaⁿ-siû lông tsiânn kā i chun-kèng, sīm-chì ě serh-kóng, ”Bûn-hòa-thâu Chiúⁿ Ūi-súi iū-koh lâi--lo͘h!” Tâi-oân-ōe bó͘-mih thâu ê “thâu”--lī, ǔ thâu-lâng ê ì-sìr, bûn-hòa-thâu iǎ tio̍h sǐ bûn-hòa ê thâu-lâng.
It kiú sam it nî, Ūi-súi sian-siⁿ in-ūi siong-hân lâi kèr-sin, chiah sì-cha̍p chhut-thâu hèr ê i sǹg sǐ siàu-liân-bông. In-ūi chi̍t-sì-lâng só͘ thàn--ê kè ēng tǐr bîn-cho̍k ūn-tǒng, thiaⁿ-serh i kèr-sin ê sî, hiâm chhù-sèr, tiān-ōe chîⁿ to bô-châi-tiāu thang la̍p! Chhù--lérng î-it ta̍t-chîⁿ ê tiān-ōe iǎ tio̍h ēng lâi tú-siàu. I ê lîr-hu-lîn Tân Tiⁿ lír-sǐr sir-tong-sî chiah saⁿ-cha̍p-lī hèr, chheng-chhun liân-hôa tio̍h-ài lâi chiú-kóa, chiâⁿ chōe lâng khǹg i koh kè, i ìn kòng, ”Nā ǔ lâng phēng Chiúⁿ Ūi-súi koh-khah úi-tāi, góa tio̍h kè--i.” Kèr-ǎu, A-Tiⁿ--á khìr tǐr chi̍t keng chhài-tn̂g Chîr-hûn-sī siu-hēng, chòe chi̍t-ê chia̍h-chhài á-má kèr i ê ǎu-pòaⁿ-sì-lâng.
註解：
1.【城隍宮 Sîng-hông-king】合音讀做「Siông-king」。
2.【學校 ha̍k-hāu】次字受頭字韻母的順向同化，音變讀做「ha̍k-khāu」。
3.「őo-ián」是借自日本話「應援(おうえん)」的臺語外來詞。
4.【大稻埕 Tuā-tiū-tiânn】合音讀做「Tāu-tiânn」。
讀hōo你聽：
文章屬作者個人意見，文責歸屬作者，本報提供意見交流平臺，不代表本報立場。
