【台語世界／錄音】台灣好天年

相信逐个對這句「母語轉去厝家己學就好」無生份。2018年高雄市長選舉、2019年香港反送中事件、2020年台灣總統選舉、中國武漢肺炎病毒擴散等等，sio連紲ê末世苦毒。佳哉終其尾台灣是交託tī屬台灣心ê人來顧守。

對外，咱台灣人無辜負世界ê ǹg-bāng，無漏氣，頭taⁿ會起來。對內，咱成功大學開辦20冬ê台文所mā tī 2020年交託hō͘蔣為文教授做所長。是咱台灣意識、台灣話新局勢ê好天年。

一个國家ê民族意識建立tī伊ê語言、文化、歷史頂面，欠缺一項攏bē-sái。Koh台灣有保留古南島民族豐富ê古語特徵。這款軟勢koh無法度thàn大錢ê語言文化經濟的確hông疏忽。M̄-koh一旦開喙講話，卻是上緊ê分辨系統。所以咱著用心經營這款無污染koh bē破壞環境ê語言投資。日本人講日語、越南人講越南語、ō…ah台灣人講啥物語？

中央研究院院士李壬癸tī 2011年著作，《台灣南島民族ê族群kap遷徙》明確講「南島語言是多音節語音系統ê語言」。Beh用國人慣用ê注音符號來書寫、記錄南島語言，上大ê缺點是無正確、無法度分辨重要ê語音差異。當然符號無夠用，系統mā是一个大問題。注音符號kan-na適合書寫音節、結構簡單ê單音語言，像漢語。注音符號極無適合用來書寫台灣ê南島語，包括台語。

Nā án-ne，用sáⁿ寫上適合？羅馬字書寫上適合，超過漢字a̍h-sī kana。注音符號是國民黨佔領台灣以後，禁止咱使用羅馬字chiah另外新創ê符號。注音符號kap漢字這兩領衫m̄-nā對台語無合軀，koh烏白創符號。只是增加無方便、拍字困難、印刷麻煩niâ。對長期教育來講，使用羅馬字來書寫台語，甚至南島語ê優點，絕對khah贏面--ê。因為：

1. 記音上精確
2. 符號上少，台語23音niâ
3. 印刷方便
4. 辭典編排上方便
5. chhiau-chhōe資料上緊

羅馬字是400冬前歐洲人來台灣使用ê字。荷蘭人教Siraya拼音、書寫家己ê母語，koh沿用寫番仔契。甚至日語發行ê《民俗台灣》mā koh有保留使用。顛倒清國時期用漢字記錄ê南島歌詞，無人會曉唱，koh m̄知意思。

母語教育實行已經20冬。是按怎無啥物有效ê改善kap成果？關鍵tī in chiah-ê人攏是讀統治者的漢語大漢--ê。In獨尊漢字、排斥異己，koh對母語實行pìⁿ鬼pìⁿ怪、恐嚇、煽動、抹烏，不時leh cháⁿ本土語ê跤筋。因為in陷落tī第一代勉強呆、第二代穩定呆、第三代自然呆ê洗腦教育羅網。Hō͘囡仔出世自然認為家己ê母語是華語ê族群消滅計劃中。

講母語是基本ê人權，是家庭親密ê對話、延續家族香火ê工具、是台灣土地本有bē-tàng hông代替ê語言。起造對母語ê環境，逐人攏有責任。

母語環境做伙tîⁿ，牽教o-ló教囝兒。
聽講讀寫愛堅持，日常使用進步緊。
語言文化攏重視，母語資產thàn大錢。
起動台灣好天年，khiā起世界ê地位。

台灣字（白話字）版

Tâi-oân Hó Thiⁿ-nî

Bûn, lio̍k-im/ Âng Ek-sim

Siong-sìn ta̍k ê tùi chit kù “bó-gí tńg-khì chhù ka-tī o̍h tō hó” bô seⁿ-hūn. 2018 nî Ko-hiông chhī-tiúⁿ soán-kí, 2019 nî Hiong-káng hoán sàng-Tiong sū-kiāⁿ, 2020 nî Tâi-oân chóng-thóng soán-kí, Tiong-kok Bú-hàn hì-iām pēⁿ-to̍k khok-sàn téng-téng sio liân-sòa ê boa̍t-sè khó͘-to̍k, ka-chài chiong-kî-bóe Tâi-oân sī kau-thok tī sio̍k Tâi-oân-sim ê lâng lâi kò͘-siú.

Tùi-gōa, lán Tâi-oân-lâng bô ko͘-hū sè-kài ê ǹg-bāng, bô làu-khùi, thâu taⁿ ē khí--lâi. Tùi-lāi, lán Sêng-kong Tāi-ha̍k khai-pān 20 tang ê Tâi-bûn-só͘ mā tī 2020 nî kau-thok hō͘ Chiúⁿ Ûi-bûn kàu-siū chò só͘-tiúⁿ. Sī lán Tâi-oân ì-sek, Tâi-oân-ōe sin kio̍k-sè ê hó thiⁿ-nî.

Chi̍t ê kok-ka ê bîn-cho̍k ì-sek kiàn-li̍p tī i ê gí-giân, bûn-hòa, le̍k-sú téng-bīn, khiàm-khoeh chi̍t hāng lóng bē-sái. Koh Tâi-oân ū pó-liû kó͘ Lâm-tó bîn-cho̍k hong-hù ê kó͘-gí te̍k-tin. Chit khoán nńg-sè koh bô-hoat-tō͘ thàn tōa-chîⁿ ê gí-giân bûn-hòa keng-chè tek-khak hông so͘-hut. M̄-koh it-tàn nā khui-chhùi kóng-ōe, khiok-sī siōng kín ê hun-piān hē-thóng. Só͘-í lán tio̍h iōng-sim keng-êng chit khoán bô u-jiám koh bē phò-hāi khoân-kéng ê gí-giân tâu-chu. Jit-pún-lâng kóng Ji̍t-gí, Oa̍t-lâm-lâng kóng Oa̍t-lâm-gí, ō…ah Tâi-oân-lâng kóng siáⁿ-mih gí?

Tiong-iong Gián-kiù-īⁿ īⁿ-sū Lí Jîm-kùi tī 2011 nî tù-chok “Tâi-oân Lâm-tó Bîn-cho̍k ê Cho̍k-kûn kap Chhian-sóa”, bêng-khak kóng ‘Lâm-tó gí-giân sī to im-chat gí-im hē-thóng ê gí-giân’. Beh iōng kok-jîn koàn-iōng ê chù-im hû-hō lâi su-siá, kì-lo̍k Lâm-tó gí-giân, siōng tōa ê khoat-tiám sī bô-chèng-khak, bô-hoat-tō͘ hun-piān tiōng-iàu ê gí-im chha-ī. Tong-jiân hû-hō bô-kàu iōng, hē-thóng mā sī chi̍t ê tōa būn-tê. Chù-im hû-hō kan-na sek-ha̍p su-siá im-chat, kiat-kò͘ kan-tan ê toaⁿ-im gí-giân, chhiūⁿ Hàn-gí. Chù-im hû-hō ke̍k bô sek-ha̍p iōng lâi su-siá Tâi-oân ê Lâm-tó-gí, pau-koat Tâi-gí.

Nā án-ne, iōng sáⁿ siá siōng sek-ha̍p? Lô-má-jī su-siá siōng sek-ha̍p, chhiau-kòe hàn-jī a̍h-sī kana. Chù-im hû-hō sī Kok-bîn-tóng chiàm-niá Tâi-oân í-āu, kìm-chí lán sú-iōng Lô-má-jī chiah lēng-gōa sin-chhòng ê hû-hō. Chù-im hû-hō kap Hàn-jī chit nn̄g niá saⁿ m̄-nā tùi Tâi-gí bô ha̍h-su, koh o͘-pe̍h chhòng hû-hō. Chí-sī cheng-ka bô hong-piān, phah-jī khùn-lân, ìn-soat mâ-hoân niâ. Tùi tn̂g-kî kàu-io̍k lâi kóng, sú-iōng Lô-má-jī lâi su-siá Tâi-gí, sīm-chì Lâm-tó-gí ê iu-tiám, choa̍t-tùi khah iâⁿ-bīn--ê. In-ūi:

1. Kì-im siōng chèng-khak.
2. Hû-hō siōng chió, Tâi-gí 23 im niâ.
3. Ìn-soat hong-piān.
4. Sû-tián pian-pâi siōng hong-piān.
5. Chhiâu-chhōe chu-liāu siōng kín.

Lô-má-jī sī 400 tang chêng Au-chiu-lâng lâi Tâi-oân sú-iōng ê jī. Hô-lan-lâng kà Siraya pheng-im su-siá ka-tī ê bó-gí, koh iân-iōng siá Hoan-á-kheh. Sīm-chì Ji̍t-gí hoat-hêng ê “Bîn-sio̍k Tâi-oân” mā koh ū pó-liû sú-iōng. Tian-tò Chheng-kok sî-kî iōng Hàn-jī kì-lo̍k ê Lâm-tó koa-sû, bô lâng ē-hiáu chhiùⁿ, koh m̄ chai ì-sù.

Bó-gí kàu-io̍k si̍t-hêng í-keng 20 tang. Sī-án-chóaⁿ bô siáⁿ-mih ū-hāu ê kái-siān kap sêng-kó? Koan-kiān tī in chiah-ê lâng lóng sī tha̍k thóng-tī-chiá ê Hàn-gí tōa-hàn--ê. In to̍k-chun Hàn-jī pâi-thek ī-kí, koh tùi bó-gí si̍t-hêng pìⁿ-kúi-pìⁿ-koài, khióng-hat, siàn-tōng, boah-o͘, put-sî leh cháⁿ pún-thó͘-gí ê kha-kin. In-ūi in hām-lo̍h tī “tē-it tāi bián-kióng-tai, tē-jī tāi ún-tēng-tai, tē-saⁿ tāi chū-jiân-tai” ê sé-náu kàu-io̍k lô-bāng. Hō͘ gín-á chhut-sì chū-jiân jīn-ûi ka-tī ê bó-gí sī Hôa-gí ê cho̍k-kûn siau-bia̍t kè-e̍k tiong.

Kóng bó-gí sī ki-pún ê jîn-koân, sī ka-têng chhin-bi̍t ê tùi-ōe, iân-sio̍k ka-cho̍k hiuⁿ-hóe ê kang-kū, sī Tâi-oân thó͘-tē pún-iú bē-tàng hông tāi-thè ê gí-giân. Khí-chō tùi bó-gí ê khoân-kéng, ta̍k-lâng lóng ú chek-jīm.

Bó-gí khoân-kéng chò-hóe tîⁿ, khan-kà o-ló kà kiáⁿ-jî.
Thiaⁿ, kóng, tha̍k, siá ài kian-chhî, ji̍t-siông sú-iōng chìn-pō͘ kín.
Gí-giân bûn-hòa lóng tiōng-sī, bó-gí chu-sán thàn tōa-chîⁿ.
Khí-tōng Tâi-oân hó thiⁿ-nî, khiā-khí sè-kài ê tē-ūi.

讀hōo你聽：