【台語世界／錄音】Tio̍h kín thong-kòe kok-ka gí-giân hoat-tián-hoat

是按怎欲揀這篇： 台灣一向欠缺全面規畫、多元視野ê語言文化政策，文化部今年積極teh進行ê〈國家語言發展法〉立法工程，對受「國語政策」影響致使面臨傳承危機ê台灣本土各族語來講，是真重要ê改革；Tsit篇文beh kā lán講通過tsit个法案ê迫切性kap必要性。

Tâi-oân keng-le̍k Tiong-hôa-bîn-kok kok-gí chèng-chhek ê éng-hióng, chō-sêng Tâi-oân pún-thó͘ ê goân-chū-bîn-cho̍k kok cho̍k-gí, Tâi-oân Kheh-gí (Theù-kâ-fa) kap Tâi-gí biān-lîm gí-giân liû-sit ê gûi-ki. Taⁿ, Bûn-hòa pō͘ chóng-sǹg ū liông-sim teh gí “Kok-ka gí-giân hoat-tián hoat” ê chhó-àn, koh tī choân-kok pān kòe 8 tiûⁿ ê kong-thiaⁿ-hōe. Goán jīn-ûi tong-kim ê sin kok-hōe eng-kai chek-ke̍k chìn-hêng “Kok-ka gí-giân hoat-tián hoat” ê li̍p-hoat, lí-iû sī:

Tē it, kok-ka gí-giân hoat-tián hoat hû-ha̍p kok-chè tiâu-liû koh ū ho͘-èng Liân-ha̍p-kok ê chú-tiuⁿ. Tī 1948 nî, Liân-ha̍p-kok thong-kòe ê “ Sè-kài jîn-koân soan-giân” tē 2 tiâu tio̍h kóng--tio̍h: “lâng-lâng ū chu-keh hiáng-siū pún soan-giân só͘ kóng it-chhè ê koân-lī kap chū-iû, bô hun chéng-cho̍k, phôe-hu-sek, sèng-pia̍t, gí-giân, chong-kàu, chèng-tī ia̍h-sī kî-thaⁿ kiàn-kái, kok-che̍k, he̍k-chiá-sī siā-hōe chhut-sin, châi-sán, chhut-sì ia̍h-sī kî-thaⁿ sin-hūn téng jīm-hô khu-piat.” Ūi-tio̍h lo̍k-si̍t jîn-koân soan-giân, Liân-ha̍p-kok tī 1966 nî koh chè-tēng thong-kòe “Kong-bîn koân-lī kap chèng-tī koân-lī kok-chè kong-iok” hām “Keng-chè, siā-hōe kap bûn-hòa koân-lī kok-chè kong-iok” chit nn̄g ê kong-iok. Kok-lāi li̍p-hoat-īⁿ kàu-kah 2009 nî 3 goe̍h 31 chiah thong-kòe chit nn̄g ê kong-iok kap nn̄g kong-iok si-hêng-hoat. Má Eng-kiú mā í Tiong-hôa-bîn-kok chóng-thóng ê sin-hūn tī 2009 nî 5 goe̍h 14 chèng-sek chhiam-jī phoe-chún chit nn̄g ê kong-iok kap si-hêng-hoat.

Lēng-gōa, ū sò͘ pah ê hui chèng-hú cho͘-chit kap kok-chè pit-hōe tiong-sim ê tāi-piáu 1996 nî tī Se-pan-gâ Barcelona tiàu-khui tāi-hōe kong-pò͘ “Sè-kài gí-giân-koân soan-giân.” Chit-ê gí-giân-koân soan-giân koh-khah siông-sè kui-hoān kap chú-tiuⁿ cho̍k-kûn bó-gí ê ki-pún koân-ek eng-kai siū-tio̍h pó-chiòng. Phì-jū kóng, tē 27 tiâu: “Só͘-ū gí-giân siā-kûn lóng ū chu-keh kàu-io̍k i ê sêng-oân, hō͘ in ē-tàng tit-tio̍h kap ka-tī bûn-hòa thoân-thóng siong-koan ê gí-giân ê tì-sek, chhiūⁿ kóng bat chiâⁿ-chò in siā-khu koàn-sì iōng-gí ê bûn-ha̍k kap sèng-giân.” Tē 29 tiâu: “ lâng-lâng lóng ū chu-keh ēng ka-tī khiā-khí hit khu-he̍k ê te̍k-tēng thong-hêng gí-giân lâi chiap-siū kàu-io̍k.”

Ūi-tio̍h hû-ha̍p kok-kok pó-hō͘ jio̍k-sè cho̍k-kûn gí-giân kap bûn-hòa ê tiâu-liû, Liân-ha̍p-kok kàu-kho-bûn cho͘-chit tī 1999 nî koh kong-pò͘ ta̍k-nî 2 goe̍h 21 sī “Kok-chè bó-gí-ji̍t,” koh tùi 2000 nî khai-sí si̍t-si. Lēng-gōa, tī 2001 nî koh chài kong-pò͘ chi̍t-hūn “Sè-kài bûn-hòa to-iūⁿ-sèng soan-giân”, ho͘-io̍k sè-kài kok-kok ài tiōng-sī î-hō͘ gí-giân bûn-hòa to-iūⁿ-sèng ê tiōng-iàu. “Sè-kài bûn-hòa to-iūⁿ-sèng soan-giân” tē 5 tiâu lāi-iông kóng--tio̍h: “só͘-í, ta̍k-ê lâng lóng eng-kai ē-tàng iōng in soán-te̍k ê gí-giân, te̍k-pia̍t sī ēng ka-tī ê bó-gí lâi piáu-ta̍t ka-tī ê su-sióng, chìn-hêng chhòng-chok hām thoân-pò͘ ka-tī ê chok-phín...” tē 6 tiâu kóng--tio̍h: “...giân-lūn chū-iû, thoân-pò͘-mûi-thé ê to-goân-hòa, gí-giân to-goân-hòa, pêng-téng hiáng-iú kok-chióng gē-su̍t piáu-hiān hêng-sek, kho-ha̍k hām ki-su̍t tì-sek, pau-hâm sò͘-ūi tì-sek, í-ki̍p só͘-ū bûn-hòa lóng-ú lī-iōng piáu-ta̍t kap thoân-pò͘ chhiú-tōaⁿ ê ki-hōe téng, lóng-sī bûn-hòa to-iūⁿ-sèng ê khó-khò pó-chèng.” Tē 9 tiâu: “...múi chi̍t-ê kok-ka lóng eng-kai ēng chun-siú in ê kok-chè gī-bū chò chiân-tê, khì chè-tèng in pún-kok ê bûn-hòa chèng-chhek, siâng-sî chhái-chhú in jīn-ûi siōng sek-ha̍p ê hêng-tōng hong-hoat, m̄-koán sī tī hêng-tōng kā chi-chhî ia̍h-sī chè-tēng pit-iàu ê kui-chiong chè-tō͘, lóng ài si̍t-si chit-ê chèng-chhek.”

Liân-ha̍p-kok kàu-kho-bûn cho͘-chit tī 2003 nî koh thong-kòe “Pó-hō͘ hui bu̍t-chit bûn-hòa ûi-sán kong-iok,” tui-kiû bûn-hòa to-iūⁿ-sèng kap chhî-sio̍k tùi jîn-lūi chhòng-chō-le̍k ê chun-tiōng. Chit-ê kong-iok tùi 2006 nî khai-sí ū-hāu. Tâi-oân pún-thó͘ gí-giân kap in ê bûn-jī (chhiūⁿ kóng Sin-káng-bûn, Pe̍h-ōe-jī téng) oân-choân hû-ha̍p chit-ê kong-iok tùi “bô-hêng bûn-hòa ûi-sán” ê tēng-gī, lóng-sī èng-tong siū-tio̍h pó-hō͘ kap hoat-tián ê bûn-hòa chu-sán.

Tē jī, kok-ka gí-giân hoat-tián-hoat hû-ha̍p choán-hêng chèng-gī, hō͘ Tâi-oân pún-thó͘ gí-giân kap bûn-hòa tit-tio̍h seng-chûn hoat-tián ê ki-hōe. Tiong-hôa-bîn-kok thóng-tī ê Tâi-oân, só͘ si̍t-si--ê sī to̍k-chun Hôa-gí ê toaⁿ-gí chèng-chhek. Hôa-gí (he̍k-chiá kiò-chò Hàn-gí) tī Tiong-hôa jîn-bîn kiōng-hô-kok sī koaⁿ-hong gí-giân, ū 13 ek jîn-kháu kap tiong-iong chèng-hú ê chi-chhî, bô khó-lêng tùi tē-kiû siau-sit. M̄-koh, Tâi-oân goân-chū-bîn-cho̍k, kheh-gí cho̍k kap Tâi-gí cho̍k-kûn ê gí-bûn sī si̍t-bîn chú-gī ê siū-hāi-chiá, nā bô kok-ka-kip ê i-liâu kiù-hō͘, khióng-kiaⁿ pí Pak-ke̍k-hîm khah chá sàng-ji̍p thài-pêng-keng. Só͘-pái goán tōa-siaⁿ ho͘-io̍k sin kok-hōe ài chek-sî chè-tēng kok-ka gí-giân hoat-tián-hoat, thang pó-chiong Tâi-oân pún-thó͘ gí-bûn ê seng-chûn hoat-tián！

讀予你聽

（作者是成功大學台灣文學系教授；本文由台灣羅馬字協會提供。）

註：本文使用傳統白話字。

請參考【教育部推薦漢字kap台羅版本】

延伸閱讀：
鄭麗君：過去一元華語政策是錯誤的 台灣固有語言和手語都應被視為國家語言
〈國語法〉最後一場公聽會 鄭麗君承諾制定台語手語復振辦法獲掌聲
（註：〈國家語言發展法〉簡稱「語發法」iah「語言法」。）
文化部〈國家語言發展法〉草案（7月初3公告ê上新版）​

若欲投稿，請寄：binpotgb@gmail.com，文章字數 600-800。
請至【台語世界】閱讀更多相關文章。