【台語世界／錄音】台灣人欠「信、望、愛」

是按怎beh揀tsit篇：
Beh建立文明國家，tio̍h-ài眾人tâng-tsê來拍拚，關心社會議題、要意文化傳承，m̄-thang有「別人ê囡仔死bē了」ê想法，逐家lóng是相黏蒂帶（sio-liâm-tì-tuà）ê共同體。本文作者認為lán tio̍h培養「信、望、愛」ê現代人性格，做伙來看māi。

【 教育部漢字kap台羅合用版 】

Tī世界，台灣已經hōo人認定是「已開發」ê國家！Án-ne，二十一世紀ê台灣人iáu-koh有啥mih欠點--無？我tī tsia beh講：台灣人上kài欠缺--ê就是「信、望、愛」！

是啥代台灣人ē有tsia-ê欠點？因tuann有四點，

1. 久長hōo人殖民kap分化，致使凡事lóng用「眼時前家己ê觀點」做基本思考：tsit-má按怎對我khah好？就按怎做。Sóo-pái無長期、整體性ê戰略思考kap建立台灣邦國ê計畫，án-ne對lán beh建國的確有真大ê困難！

2. 台灣人m̄ bat有家己ê國家，m̄知「國家」是啥mi̍h，mā bē-hiáu按怎做國家ê主人，不管是認知、權利kap義務lóng無真清楚。

3. 家己ê語言、文化hōo人phìnn-siùnn kap蹧躂，失去做人基本ê「靈魂保護」機制，人性降到上低程度，凡事lóng放外外，感覺kap家己無關係，無beh關心、mā bē-hiáu關心。

4. 久長ê殖民教育，頭殼底kan-ta知影「實用」ê智識kap學問，tsiok欠獨立思考kap批判ê才調，kiōng-beh tsiânn做「文明植物人」！

因為頂頭ê理由，台灣人對家己、對別人lóng無信心；對未來mā無啥mih ǹg望、m̄敢有寄望，過一日算一日，趁錢khah要緊。Koh-khah慘--ê是，「別人ê囝死bē了」，厝內整理到清氣tang-tang，出去外口就pùn-sò烏白tàn！Ē-hiáu愛家己ê囝孫，但是bē-hiáu考慮「久長了後」ê囝孫。對社會無責任感、koh-khah免講關心國家！

台灣人若是真正想beh建立現代文明ê邦國，應該趕緊改掉頂面ê症頭，用現代人ê頭殼思考台灣ê未來，用負責ê態度、認真ê作為kap有遠見ê眼光，積極培養「信、望、愛」ê現代人性格──對家己、對社會、對國家有信心、有ǹg望kap有愛心，認真參與公共事務，大力鼓舞建國意識，趕緊建立文明國家，hōo台灣後代囝孫有好所在thang過幸福快樂ê好年冬！

【傳統白話字版】

Tī sè-kài, Tâi-oân í-keng hō͘ lâng jīn-tēng sī “í-khai-hoat” ê kok-ka! Án-ne 21 sè-kí ê Tâi-oân-lâng iáu-koh ū siáⁿ-mih khiàm-tiám--bô? Góa tī chia beh kóng: Tâi-oân-lâng siōng-kài khiàm-khoat--ê chiū sī “Sìn, Bōng, Ài”!

Sī siáⁿ-tāi Tâi-oân-lâng ē ū chia-ê khiàm-tiám? In-toaⁿ ū 4 tiám,

1. Kú-tn̂g hō͘ lâng si̍t-bîn kap hun-hòa, tì-sú hoân-sū lóng iōng “gán-sî-chêng ka-kī ê koan-tiám” chò ki-pún su-khó: chit-má án-chóaⁿ tùi góa khah hó? Chiū án-chóaⁿ chò. Só͘-pái bô tn̂g-kî, chéng-thé-sèng ê chiàn-lio̍k su-khó kap kiàn-li̍p Tâi-oân pang-kok ê kè-ōe, án-ne tùi lán beh kiàn-kok tek-khak ū chin tōa ê khùn-lân.

2. Tâi-oân-lâng m̄ bat ū ka-kī ê kok-ka. M̄ chai “kok-ka” sī siáⁿ-mi̍h, mā bē-hiáu án-chóaⁿ chò kok-ka ê chú-lâng, put-koán sī jīn-ti, koân-lī kap gī-bū lóng bô chin chheng-chhó.

3. Ka-kī ê gí-giân, bûn-hòa hō͘ lâng phìⁿ-siùⁿ kap chau-that, sit-khì chò-lâng ki-pún ê “lêng-hûn pó-hō͘” ki-chè. Jîn-sèng kàng kàu siōng kē thêng-tō͘. Hoân-sū lóng pàng-gōa-gōa, kám-kak kap ka-kī bô koan-hē, bô beh koan-sim, mā bē-hiáu koan-sim.

4. Kú-tn̂g ê si̍t-bîn kàu-io̍k, thâu-khak té kan-ta chai-iáⁿ “si̍t-iōng” ê tì-sek kap ha̍k-būn, chiok khiàm to̍k-li̍p su-khó kap phoe-phòaⁿ ê châi-tiāu, kiōng-beh chiâⁿ-chò “bûn-bêng si̍t-bu̍t-jîn”!

In-ūi téng-thâu ê lí-iû, Tâi-oân-lâng tùi ka-kī, tùi pa̍t-lâng lóng bô sìn-sim; tùi bī-lâi mā bô siáⁿ-mih ǹg-bāng, m̄ káⁿ ū kià-bāng, kòe 1 ji̍t sǹg 1 ji̍t, thàn-chîⁿ khah iàu-kín. Koh-khah chhám--ê sī, “pa̍t-lâng ê kiáⁿ sí bē liáu”, chhù-lāi chéng-lí kàu chheng-khì-tang-tang, chhut-khì gōa-kháu chiū pùn-sò o͘-pe̍h tàn! Ē-hiáu ài ka-kī ê kiáⁿ-sun, tān-sī bē-hiáu khó-lī “kú-tn̂g liáu-āu” ê kiáⁿ-sun. Tùi siā-hōe bô chek-jīm-kám, koh-khah bián kóng koan-sim kok-ka!

Tâi-oân-lâng nā-sī chin-chiàⁿ siūⁿ-beh kiàn-li̍p hiān-tāi bûn-bêng ê pang-kok, eng-kai kóaⁿ-kín kái-tiāu téng-bīn ê chèng-thâu, iōng hiān-tāi-lâng ê thâu-khak su-khó Tâi-oân ê bī-lâi, iōng hū-chek ê thāi-tō͘, jīn-chin ê chok-ûi kap ū oán-kiàn ê gán-kong, chek-ke̍k pôe-ióng “Sìn, Bōng, Ài” ê hiān-tāi-lâng sèng-keh — tùi ka-kī, tùi siā-hōe, tùi kok-ka ū sìn-sim, ū ǹg-bāng kap ū ài-sim, jīn-chin chham-ú kong-kiōng sū-bū, tōa-la̍t kó͘-bú kiàn-kok ì-sek, kóaⁿ-kín kiàn-li̍p bûn-bêng kok-ka, hō͘ Tâi-oân āu-tāi kiáⁿ-sun ū hó só͘-chāi thang kòe hēng-hok khoài-lo̍k ê hó nî-tang!

讀hōo你聽：

（作者是台灣羅馬字協會創會理事長、高雄醫學大學「醫用台語」課程講師；本文由台灣羅馬字協會提供。）

註：【 教育部漢字kap台羅合用版 】使用教育部推薦漢字kap台羅，一寡字詞ê語音kap語意thang上教育部台灣閩南語常用詞辭典查詢；【傳統白話字版】使用傳統白話字，一寡字詞ê語音kap語意thang上白話字台語文網站查詢。

延伸閱讀：
・【台語世界／錄音】建立台灣ê公民意識tuì公投開始
・【台語世界／錄音】遠路恬恬行 

若beh投稿，請寄：binpotgb@gmail.com，文章字數 600～800；文章若採用，有淡薄仔稿費。
請上【台語世界】閱讀koh-khah濟相關文章。