【台語世界／錄音】理性kap包容

2020年拄開始，1月初6 hit工「蘇花改」正式全線通車。蘇澳到花蓮ê行車時間估計thèng-hó節省60分鐘！Chit條無受天候影響ê磅空公路，hō͘花東地區ê交通運輸jú多元化，mā hō͘所有ê花東民眾加一種選擇。絕大多數ê國人lóng歡喜、讚嘆。對日日夜夜為chit ê工程辛苦付出ê人表示無限ê感激！M̄-koh卻是有一寡ài唱衰政府ê人，無o-ló--無打緊，soah顛倒tī尻川後講閒仔話。正剾倒削，講kah無一塊仔好。In講kan-na改善一條路tio̍h-ài開551億。施工期間koh拖beh到9年（3228工）。Chit款ê效率講--出去實在ē hông笑--死！

若是講著舊年12月23拄完工通車ê「南迴改」，in koh jú有話thang講--ah。In講hit ê工程早tio̍h-ài完成--ah。拖拖沙沙，拖過三任總統。完工通車ê時間延koh再延。Án-ne kám有siáⁿ-mih光彩？

Ah若講著平平tī 2019年年底完工，預定2020農曆過年進前beh全線通車ê台61西濱快速公路，剾洗ê話就jú歹聽--ah！In講一條路開新台票1500億。足足等27年chiah做好。真正是世界級ê笑話！

雄雄聽in án-ne講，bōe輸淡薄仔有理。M̄-koh若是深入去思考，就ē-tàng發現in ê講法m̄-nā離譜、偏差，而且siuⁿ過惡毒！咱就以「南迴改」lia̍h直kap拓寬ê工程來講，必須ài經過規劃、環評、招標等等程序。施工期間tī幾个橋墩kap金崙高架橋橋跤ê工地lóng陸續有挖tio̍h史前文化ê遺址。被迫ài暫停施工，全面勘查kap搶救。長4.6公里ê磅空tī山區施工ê時陣，mā拄著真濟想bōe到ê困難需要一一去克服！咱今仔日有一條安全利便ê路thang行，應該ài感謝濟濟開路英雄無暝無日ê犧牲、付出chiah tio̍h！Ná thang koh tī hia講一寡五四三--ê？

咱台灣是一个自由民主ê社會，尊重多元ê聲音。對當事人權益ê維護一向真注重。每一个人對公共事務lóng ē-tàng表示無仝款ê意見。所以piān-nā beh成就一項代誌，往往需要一擺koh一擺ê溝通kap協調。不而過mā因為án-ne，致使時間上khah無經濟，效率mā chiâⁿ bái。Tiāⁿ-tiāⁿ受tio̍h輿論負面ê批評！全長308公里ê台61西濱快速道路就是一个上明顯ê例。施工ê時除了需要顧慮對周邊環境ê衝擊以外，mā tio̍h兼顧工程kap生態、歷史人文、產業活動之間ê平衡。而且koh tio̍h面對民意代表強力ê質疑kap阻擋。譬如講本來是設計高架道路--ê，因為地方ê抗爭，不得已只好改做平面。Án-ne m̄-nā加開錢，mā增加通行ê危險性！經過一段時間了後，因為交通事故發生ê頻率siuⁿ懸，民意又koh要求重新規劃路線，抑是改轉去採用原本高架化ê設計！逐家一人一支喙，吵規半晡真無簡單chiah定案。致使工程經費增加，工期mā一再拖延。真正是冤枉無地講！現在咱冷靜kā想看māi，chit款情形完全怪罪政府kám有合理？

咱逐个lóng認同自由民主是世界ê主流，是多數人追求ê生活方式。雖然目前猶存在bōe少缺點，需要進一步檢討、改進。卻是無人懷疑he是當今人類社會上好ê政治制度！咱bōe-tàng一方面享受自由民主甘甜ê果子，一方面koh來kàn-kiāu自由、咒讖民主！應該是隨時保持警醒ê心。根據國情民俗，理性思考kap檢討，提出改善行政效率ê好辦法chiah tio̍h！

威權、獨裁ê時代過去--ah。任何人lóng無佮意koh轉去以早hit種尊嚴m̄值錢、人權被thún踏ê年代！目前咱tī寶島台灣過tio̍h自由民主ê生活。He是偌濟先輩流血、流汗所拚--來ê。咱tio̍h-ài好好仔感恩、好好仔寶惜！Ǹg望所有ê民眾ē-tàng肯定政府tī各方面ê拍拚kap用心，大大聲拍噗仔！若是有所督促、建議，mā是ài就事論事。用正面、理性ê心態，hō͘政府加一點仔溫暖、包容kap鼓勵。Án-ne社會一定ē jú來jú祥和、進步。咱台灣ê自由民主，mā ē jú來jú成熟，jú來jú勇健！

台灣字（白話字）版

Lí-sèng kap Pau-iông

Bûn, Lo̍k-im/ Iûⁿ Chín-jū

2020 nî tú khai-sí, 1 goe̍h chhoe 6 hit-kang “So͘-hoa-kái” chèng-sek choân-sòaⁿ thong-chhia. So͘-ò kàu Hoa-liân ê hêng-chhia sî-kan kó͘-kè thèng-hó chiat-séng 60 hun-cheng! Chit tiâu bô siū thiⁿ-hāu éng-hióng ê pōng-khang kong-lō͘, hō͘ Hoa-tang tē-khu ê kau-thong ūn-su jú to-goân-hòa, mā hō͘ só͘-ū ê Hoa-tang bîn-chiòng ke chi̍t chióng soán-te̍k. Choa̍t-tōa-to-sò͘ ê kok-jîn long hoaⁿ-hí, chàn-thàn. Tùi ji̍t-ji̍t-iā-iā ūi chit ê kang-têng sin-khó͘ hù-chhut ê lâng piáu-sī bû-hān ê kám-kek! M̄-koh khiok-sī ū chi̍t-kóa ài chiàng-soe chèng-hú ê lâng, bô o-ló--bô-táⁿ-kín, soah tian-tò tī kha-chhng āu kóng êng-á-ōe. Chiàⁿ-khau-tò-siah, kóng kah bô chi̍t-tè-á hó. In kóng kan-na kái-siān chi̍t tiâu lō͘ tio̍h-ài khai 551 ek. Si-kang kî-kan koh thoa beh kàu 9 nî(3,228 kang). Chit khoán ê hāu-lu̍t kóng--chhut-khì si̍t-chāi ē hông chhiò--sí!

Nā-sī kóng-tio̍h kū-nî 12 goe̍h 23 tú oân-kang ê “Lâm-hôe-kái”, in koh jú ū ōe thang kóng--ah. In kóng hit ê kang-têng chá tio̍h-ài oân-sêng--ah. Thoa-thoa-soa-soa thoa-kè saⁿ jīm chóng-thóng. Oân-kang thong-chhia ê sî-kan iân koh-chài iân. Án-ne kám ū siáⁿ-mih kong-chhái?

Ah nā kóng-tio̍h pîⁿ-pîⁿ tī 2019 nî nî-té oân-kang, ī-tēng 2020 lông-le̍k kòe-nî chìn-chêng beh choân-sòaⁿ thong-chhia ê Tâi 61 Se-piⁿ Khoài-sok Kong-lō͘, khau-sé ê ōe tio̍h jú phái-thiaⁿ--ah. In kóng chi̍t tiâu-lō͘ khai Sin-tâi-phiò 1500 ek. Chiok-chiok tán 27 nî chiah chò-hó. Chin-chiàⁿ sī sè-kài-kip ê chhiò-ōe!

Hiông-hiông thiaⁿ in án-ne kóng, bōe-su tām-po̍h-á ū-lí. M̄-koh nā-sī chhim-ji̍p khì su-khó, tio̍h ē-tàng hoat-hiān in ê kóng-hoat m̄-nā lî-phó͘, phian-chha, jî-chhiáⁿ siuⁿ-kòe ok-to̍k! Lán tio̍h í “Lâm-hôe-kái” lia̍h-ti̍t kap thok-khoan ê kang-têng lâi kóng. Pit-su ài keng-kè kui-ōe, khoân-phêng, chio-pio téng-téng thêng-sū. Si-kang kî-kan tī kúi ê kiô-tun kap Kim-lūn ko-kè-kiô kiô-kha ê kang-tē lóng lio̍k-sio̍k ū ó͘-tio̍h sú-chiân bûn-hòa ê ûi-chí. Pī-pek ài chiām-thêng si-kang, choân-bīn khàm-cha kap chhiúⁿ-kiù. Tn̂g 4.6 kong-lí ê pōng-khang tī soaⁿ-khu si-kang ê sî-chūn, mā tú-tio̍h chin chē siūⁿ bōe kàu ê khùn-lân, su-iàu it-it khì khek-ho̍k! Lán kin-á-ji̍t ū chi̍t tiâu an-choân, lī-piān ê lō͘ thang kiâⁿ,eng-kai ài kám-siā chē-chē khui-lō͘ eng-hiông bô-mî-bô-ji̍t ê hi-seng, hù-chhut chiah tio̍h. Ná thang koh tī hia kóng chi̍t-kóa gō͘-sì-saⁿ--ê?

Lán Tâi-oân sī chi̍t ê chū-iû bîn-chú ê siā-hōe, chun-tiōng to-goân ê siaⁿ-im. Tùi tong-sū-jîn khoân-ek ê ûi-hō͘ it-hiòng chin chù-tiōng. Múi chi̍t ê lâng tùi kong-kiōng sū-bū lóng ē-tàng piáu-sī bô kāng-khoán ê ì-kiàn. Só͘-í piān-nā beh sêng-chiū chi̍t hāng tāi-chì, óng-óng su-iàu chi̍t pái koh chi̍t pái ê ko͘-thong kap hia̍p-tiau. Put-jî-kò mā in-ūi án-ní, tì-sú sî-kan siōng khah bô keng-chè, hāu-lu̍t mā chiâⁿ bái. Tiāⁿ-tiāⁿ siū-tio̍h û-lūn hū-bīn ê phoe-phêng! Choân-tn̂g 308 kong-lí ê Tâi 61 Se-piⁿ Khoài-sok Tō-lō͘ tio̍h-sī chi̍t ê siōng bêng-hián ê lē. Si-kang ê sî tî-liáu su-iàu kò͘-lū tùi chiu-piⁿ khoân-kéng ê chhiong-kek í-gōa, mā tio̍h kiam-kò͘ kang-têng kap seng-thài, le̍k-sú jîn-bûn, sán-gia̍p oa̍h-tōng chi-kan ê pêng-hêng. Jî-chhiáⁿ koh tio̍h bīn-tùi bîn-ì-tāi-piáu kiông-le̍k ê chit-gî kap chó͘-tòng. Phì-jû kóng pún-lâi sī siat-kè ko-kè tō-lō͘--ê, in-ūi tē-hng ê khòng-cheng, put-tek-í chí-hó kái-chò pîⁿ-bīn. Án-ne m̄-nā ke khai-chîⁿ, mā cheng-ka thong-hêng ê gûi-hiám-sèng! Keng-kè chi̍t tōaⁿ sî-kan liáu-āu, in-ūi kau-thong sū-kò͘ hoat-seng ê pîn-lu̍t siuⁿ koân, bîn-ì iū-koh iau-kiû tiông-sin kui-ōe lō͘-sòaⁿ, iah-sī kái tńg-khì chhái-iōng goân-pún ko-kè-hòa ê siat-kè! Ta̍k-ke chi̍t lâng chi̍t ki chhùi, chhá kui-pòaⁿ-po͘ chin bô kan-tan chiah tēng-àn. Tì-sú kang-têng keng-hùi cheng-ka, kang-kî mā it-chài thoa-iân. Chin-chiàⁿ sī oan-óng bô tè kóng! Hiān-chāi lán léng-chēng kā siūⁿ khòaⁿ-māi, chit khoán chêng-hêng oân-choân koài-chōe chèng-hú kám ū ha̍p-lí?

Lán ta̍k ê lóng jīn-tông chū-iû bîn-chú sī sè-kài ê chú-liû, sī to-sò͘-lâng tui-kiû ê seng-oa̍h hong-sek. Sui-jiân bo̍k-chiân iáu chûn-chāi bōe-chió khoat-tiám, su-iàu chìn-chi̍t-pō͘ kiám-thó, kái-chìn. Khiok-sī bô lâng hoâi-gî he sī tong-kim jîn-lūi siā-hōe siōng hó ê chèng-tī chè-tō͘! Lán bōe-tàng chi̍t-hong-bīn hiáng-siū chū-iû bîn-chú kam-tiⁿ ê kóe-chí, chi̍t-hong-bīn koh lâi kàn-kiāu chū-iû, chiù-chhàm bîn-chú! Eng-kai sī sûi-sî pó-chhî kéng-chhíⁿ ê sim. Kun-kì kok-chêng bîn-sio̍k, lí-sèng su-khó kap kiám-thó. The̍h-chhut kái-siān hêng-chèng hāu-lu̍t ê hó pān-hoat chiah tio̍h!

Ui-khoân, to̍k-chhâi ê sî-tāi kè-khì--ah. Jīm-hô lâng lóng bô kah-ì koh tńg-khì í-chá hit chióng chun-giâm m̄ ta̍t-chîⁿ, jîn-khoân pī thún-ta̍h ê nî-tāi! Bo̍k-chiân lán tī pó-tó Tâi-oân kòe tio̍h chū-iû bîn-chú ê seng-oa̍h. He sī gōa-chē sian-pòe lâu-huih, lâu-kōaⁿ só͘ piàⁿ--lâi-ê. Lán tio̍h-ài hó-hó-á kám-un, hó-hó-á pó-sioh! Ǹg-bāng só͘-ū ê bîn-chiòng ē-tàng khéng-tēng chèng-hú tī kok hong-bīn ê phah-piàⁿ kap iōng-sim, tōa-tōa-siaⁿ phah-pho̍k-á! Nā-sī iú-só͘ tok-chhiok, kiàn-gī, mā sī ài chiū-sū-lūn-sū. Iōng chiàⁿ-bīn, lí-sèng ê sim-thài, hō͘ chèng-hú ke chi̍t-tiám-á un-loán, pau-iông kap kó͘-lē. Án-ne siā-hōe it-tēng ē jú lâi jú siông-hô, chìn-pō͘. Lán Tâi-oân ê chū-iû bîn-chú mā ē jú lâi jú sêng-se̍k, jú lâi jú ióng-kiāⁿ!

讀hōo你聽：