【台語世界／錄音】樹木ê利益

是按怎欲揀這篇：
去公園散步iah是去山--裡行踏，吸收樹仔放--出-來ê芬多精，總是hōo人感覺不止仔爽快！3--月hông訂做「種樹仔月」，beh鼓舞逐家ke種寡樹仔；種樹仔是好，m̄-koh照顧lán四khoo圍便有ê樹仔，好好仔kā寶惜，mā是仝款要緊ê代誌őo！

【教育部漢字kap台羅合用版】

Tann論到上帝所做--ê，照lán世間人ê肉眼（jio̍k-gán）是看bē ē tsiâu了。Mi̍h有寶貝--ê，也有khah粗俗--ê；若是beh講起到tsiâu備，是講bē盡。

小可舉起一項來講：地面上（tsiūnn）ê樹林，有sím-mi̍h thang干涉tī lán人？若lio̍h仔來想實在是有，真大。Hit號ê所在是khah常有水，也khah ài tuì hia落雨；想到tsit个到底（tàu-tí）是sím-mih理tī--teh？真正有，的確是有理。因為樹林是屬tī kuân山嶺尾ê中間；若是伊常常茂盛，是tuì khah有罩雲tī hia，就快快ē落雨；平洋ê所在百項草木（tsháu-ba̍k）也tuè伊興起。

Koh，樹ê根竄入tī深深ê塗，食hit內面ê水氣，也suà ē吸hit个水，hōo伊khah浮--起-來，就tuì khah低ê坑溝流--出-來。常常有樹ńg teh致蔭--伊，無論是亢旱（khòng-hān）á是年尾時定著有活活teh流出；hōo人平安來享受--伊。設使人若到tī tsit號ê好景緻得著樹ńg ê致蔭，受著涼風活氣ê歡喜，心受著tsit時ê感激，可惜濟濟人bē-hiáu得thang tshui到hit个源頭，是sím-mih人ē得hōo伊án-ni。總--是人tio̍h ē-hiáu寶惜上帝所做ê mi̍h，伊所做逐項，無m̄是beh做lán人ê利益。

早A-pik-lia̍p-hán（『亞伯拉罕』）hit時ê人掠tsit个水真寶惜，檢采聽--見ê人的確掠做奇怪ê事。Tsit个水beh thài tio̍h tsiah寶惜？In tng時teh寶惜是用石盤鑿做井，內面是闊，喙是狹，款式親像甕，thang用石koh來崁--伊，若拄著亢旱á是年尾時就利便thang用，m̄免有欠水ê艱苦。親像以色列百姓tī曠野ài得著一點仔水來止喙ta，也無。

Tann來比一所在，就是tī柑仔林早ê時tsūn，前後有樹林，水也充足，流過tī亢旱kap冬尾時，lóng有thang潤澤，tann無--lah！常常tī年尾有欠缺水ê艱苦，tse是因為無樹林thang致蔭。也是人tuì起頭貪著小可財利，用hia-ê樹剉來燒火炭，去賣錢。Tse是捨本逐末，若是人ē-hiáu得用，就bē ē害到tī根本。若ē親像孟子所講ê話是真好，伊講：「斧頭若照時入山林（suann-nâ），就樹木用bē了。」Koh，《禮記．月令》hit篇teh講，「季夏ê月，樹木拄仔beh茂盛，就命令掌山林（san-lîm）ê官入去樹林內巡察tsia-ê樹木，是無愛hōo人斬伐。」可見古早明哲ê人也通達tsit號ê理，來做thang寶惜。Tann lán若ē-hiáu寶惜tsit號ê賞賜，無m̄是做lán ê大利益。

Koh，來講一所在，就是tī香港，早ê時親像死地，無雨水thang潤澤，草木一概koo-tâ bē發。Tann有明理ê人去hia開墾栽種樹木，後--來樹木茂盛，就khah有雨水以及涼風活氣。Tuì án-ni就無koh做曠野，煞變成（pìnn-tsiânn）極鬧熱ê所在。Án-ni生ná地獄變做天堂。Tse也thang講，「讚天地（thian-tē）之化育」。

圖／台灣羅馬字協會提供​

【傳統白話字版】

Taⁿ lūn-kàu Siōng-tè só͘ chò--ê, chiàu lán sè-kan-lâng ê jio̍k-gán sī khòaⁿ bē ē chiâu liáu. Mi̍h ū pó-pòe--ê, iā ū khah chho͘-sio̍k--ê; nā-sī beh kóng-khí kàu chiâu-pī, sī kóng bē chīn.

Sió-khóa kú-khí 1 hāng lâi kóng: Tē-bīn-chiūⁿ ê chhiū-nâ, ū sím-mi̍h thang kan-sia̍p tī lán lâng? Nā lio̍h-á lâi siūⁿ si̍t-chāi sī ū, chin tōa. Hit-hō ê só͘-chāi sī khah siông ū chúi, iā khah ài tùi hia lo̍h-hō͘; siūⁿ kàu chit-ê tàu-tí sī sím-mih lí tī--teh? Chin-chiàⁿ ū, tek-khak sī ū lí. In-ūi chhiū-nâ sī sio̍k-tī kôan-soaⁿ-niá-bóe ê tiong-kan; nā-sī i siông-siông bō͘-sēng, sī tùi khah ū tà hûn tī hia, chiū khoài-khoài ē lo̍h-hō͘; pêⁿ-iûⁿ ê só͘-chāi pah-hāng chháu-ba̍k iā tòe i heng-khí.

Koh, chhiū ê kin chhoàn ji̍p tī chhim-chhim ê thô͘, chia̍h hit lāi-bīn ê chúi-khì, iā sòa ē khip hit ê chúi, hō͘ i khah phû--khí-lâi, chiū tùi khah kē ê kheⁿ-kau lâu--chhut-lâi. Siông-siông ū chhiū-ńg teh tì-ìm--i, bô-lūn sī khòng-hān á-sī nî-bóe-sî tiāⁿ-tio̍h ū oa̍h-oa̍h teh lâu-chhut; hō͘ lâng pêng-an lâi hióng-siū--i. Siat-sú lâng nā kàu tī chit-hō ê hó kéng-tì tit-tio̍h chhiū-ńg ê tì-ìm, siū-tio̍h liâng-hong oa̍h-khì ê hoaⁿ-hí, sim siū-tio̍h chit-sî ê kám-kek, khó-sioh chē-chē lâng bē-hiáu-tit thang chhui kàu hit ê gôan-thâu, sī sím-mih lâng ē-tit hō͘ i án-ni. Chóng--sī lâng tio̍h ē-hiáu pó-sioh Siōng-tè só͘ chò ê mi̍h, I só͘ chò ta̍k hāng, bô m̄ sī beh chò lán lâng ê lī-ek.

Chá A-pek-lia̍p-hán hit-sî ê lâng lia̍h chit ê chúi chin pó-sioh, kiám-chhái thiaⁿ--kìⁿ ê lâng tek-khak lia̍h-chò kî-kòai ê sū. Chit ê chúi beh thài tio̍h chiah pó-sioh? In tng-sî teh pó-sioh sī ēng chio̍h-pôaⁿ chha̍k chò chéⁿ, lāi-bīn sī khoah, chhùi sī e̍h, khóan-sit chhin-chhiūⁿ àng, thang ēng chio̍h koh lâi khàm--i, nā tú-tio̍h khòng-hān á-sī nî-bóe-sî chiū lī-piān thang ēng, m̄-bián ū khiàm chúi ê kan-khó͘. Chhin-chhiūⁿ Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ tī khòng-iá ài tit-tio̍h chi̍t-tiám-á chúi lâi chí chhùi-ta, iā bô.

Taⁿ lâi pí 1 só͘-chāi, chiū sī tī Kam-á-nâ chá ê sî-chūn, chêng-āu ū chhiū-nâ, chúi iā chhiong-chiok, lâu kòe tī khòng-hān kap tang-bóe-sî, lóng ū thang lūn-te̍k, taⁿ bô--lah! Siông-siông tī nî-bóe ū khiàm-khoeh chúi ê kan-khó͘, che sī in-ūi bô chhiū-nâ thang tì-ìm. Iā sī lâng tùi khí-thâu tham-tio̍h sió-khóa châi-lī, ēng hia-ê chhiū chhò lâi sio hóe-thòaⁿ, khì bē chîⁿ. Che sī siá-pún tio̍k-boa̍t, nā sī lâng ē-hiáu-tit ēng, chiū bē ē hāi kàu tī kin-pún. Nā ē chhin-chhiūⁿ Bēng-chú só͘ kóng ê ōe sī chin hó, i kóng: “Pó͘-thâu nā chiàu-sî ji̍p soaⁿ-nâ, chiū chhiū-ba̍k ēng bē liáu.” Koh, Lé-kì “Goa̍t-lēng” hit phiⁿ teh kóng, “Kùi-hā ê goe̍h, chhiū-ba̍k tú-á beh bō͘-sēng, chiū bēng-lēng chiáng san-lîm ê koaⁿ ji̍p-khì chhiū-nâ-lāi sûn-chhat chia-ê chhiū-ba̍k, sī bô ài hō͘ lâng chám-hoa̍t.” Khó-kiàn kó͘-chá bêng-tiat ê lâng iā thong-ta̍t chit-hō ê lí, lâi chò thang pó-sioh. Taⁿ lán nā ē-hiáu pó-sioh chit-hō ê siúⁿ-sù, bô m̄ sī chò lán ê tōa lī-ek.

Koh, lâi kóng 1 só͘-chāi, chiū sī tī Hiong-káng, chá ê sî chhin-chhiūⁿ sí-tē, bô hō͘-chúi thang lūn-te̍k, chháu-ba̍k it-khài ko͘-tâ bē hoat. Taⁿ ū bêng-lí ê lâng khì hia khai-khún chai-chèng chhiū-ba̍k, āu--lâi chhiū-ba̍k bō͘-sēng, chiū khah ū hō͘-chúi í-ki̍p liâng-hong oa̍h-khì. Tùi án-ni chiū bô koh chò khòng-iá, soah pìⁿ-chiâⁿ ke̍k lāu-jia̍t ê só͘-chāi. Án-ni-siⁿ ná tē-ge̍k pìⁿ-chò thian-tông. Che iā thang kóng, “Chàn thian-tē chi hòa-io̍k”.

讀予你聽：

（1892年11--月《台南府城教會報》第91卷。本文由台灣羅馬字協會提供；資料來源：「台灣白話字文獻館」網站  。）

註：【教育部漢字kap台羅合用版】使用教育部推薦漢字kap台羅，一寡字詞ê語音kap語意thang上教育部台灣閩南語常用詞辭典查詢；【傳統白話字版】使用傳統白話字，一寡字詞ê語音kap語意thang上白話字台語文網站查詢。『 』內底用華語發音。

延伸閱讀：
・【台語世界／錄音】用性命來講故事ê鹿仔樹
・【台語世界／錄音】走揣澎湖四寶 

若欲投稿，請寄：binpotgb@gmail.com，文章字數 600-800；文章若採用，有淡薄仔稿費。
請上【台語世界】閱讀閣較濟相關文章。