【台語世界／錄音】蘇花公路ê滄桑

台灣ê風景lóng chiok súi。自來人講台灣是蓬萊仙島，一點á to無m̄-tio̍h。台灣3,000公尺koân ê山有268粒。Chiah-ê山m̄-nā山勢媠，地屏好，koh有四面海。豐富ê水氣成做雲霧，停留tī山腰。樹木花草發kah誠旺。Tú-tio̍h花開ê季節，連山頂mā ká-ná花園leh。Hiah-ê 雲霧ná像空中水庫。氣溫若降，雲霧tō變做雨水，ak落來滋潤大地。Koân山ê溫度比平地大約kē 15度。熱帶ê台灣tī寒--人竟然有機會看tio̍h雪。台灣人有這款大自然ê恩賜，實在是真幸福。

Hō͘ 我感覺上幸福--ê，是我出世tī 蘇花公路ê小庄頭，Na-niû-á。Hia有3面山圍--leh，一面ǹg海。環境、氣候lóng chiok chán。少年ê時，因為地緣關係，koh感念厝內爸母辛苦，想beh趁錢回報。Tō去考公路局ê第5運輸處高級車ê隨車服務員，幸運考tiâu。彼陣猶未有火車，「金馬號」是主要運輸人客出入ê車。金馬號小姐是真phāⁿ ê頭路。月俸照khí-lo͘h數發，算是高收入--ê。所以chiah會當補貼阮tau翻新厝。阮逐日穿著pih-chah ê制服，精神飽tīⁿ tòe車pháu tī彎彎khiau-khiau ê山路。看tio̍h白湧phah海岸美麗ê線條。山、海、天lóng chiok清氣。Tī山風、海風透濫吹--來ê美麗旅途上班，實在chiok福氣--lah。對蘇花公路迷戀無限。相思是因為逐站lóng有阮青春ê影跡。

蘇花公路ê風景lóng chiok chán。清水斷崖是世界有名--ê。這條路mā是大南澳地帶對外唯一ê通路。無論上北去蘇澳，ia̍h是落南去花蓮，lóng ài行這條路。公路切開南北爿。南爿有南溪、南澳、蔗廍、大埔、海岸、Na-niû-á chiah-ê平地人tòa ê庄頭。北爿是南澳社、Piah-háu、金iâng、鹿皮、Hoâiⁿ-soaⁿ-á chiah-ê Tayal族ê庄頭。早期這條路是單向通車。所有ê車出入lóng ài tī東澳、南澳、和平、崇德這幾个庄頭相閃車。1980年北迴鐵路通車。彼陣台灣經濟當好，大建設帶動繁華。蘇花公路開雙向--ah。公路ê車chōa無koh tī管制站sio閃車。金馬號小姐mā無koh再看--tio̍h ah。

人生ê 劇情一幕一幕演出。阮對故鄉ê情是永遠sio牽連--ê。離開故鄉了後，tú-tio̍h--á tńg--去。看蘇花公路一pái比一pái koh較失色。東澳起幸福水泥廠、和平有台灣水泥公司、和仁開砂石á場。到chit-má 「蘇花改」工程，漢本mā挖kah chhap-chhùi-chhéng。連阮Na-niû-á ê山hap田園mā lóng chhāi電塔--ah。雖然建設有經濟發展ê考量，m̄-koh lóng是teh破害大自然。時代進步所付出ê代價是犧牲大自然資產。阮對蘇花公路ê滄桑感覺真無奈。

台灣是蓬萊仙島。M̄-koh大建設若無兼顧歷史觀光，chiah-ê無形文化資產ê觀念kan-ta tī浮面拚經濟。這價值是beh按怎算--leh？真正是ē-hiáu算，bē-hiáu tû--lah！

台灣字（白話字）版

So͘-hoa Kong-lō͘ ê Chhong-song
Bûn, Lo̍k-im/ Tân Kim-hoa

Tâi-oân ê hong-kéng lóng chiok súi. Chū-lāi lâng kóng Tâi-oân sī Hông-lâi Sian-tó, chi̍t-tiám-á to bô m̄-tio̍h. Tâi-oàn 3,000 kong-chhioh koân ê soaⁿ ū 268 lia̍p. Chiah-ê soaⁿ m̄-nā soaⁿ-sè súi, tē-pîn hó, koh ū sì-bīn hái. Hong-hù ê chúi-khī chiâⁿ-chò hûn-bú, thêng-liû tī soaⁿ-io. Chhiū-bo̍k hoe-chháu hoat kah chiâⁿ-ōng. Tú-tio̍h hoe-khui ê kùi-cheh, liân soaⁿ-téng mā ká-ná hoe-hn̂g leh. Hiah-ê hûn-bū ná-chhiūⁿ khong-tiong chúi-khò͘. Khì-un nā kàng, hûn-bū tō piàn-chò hō͘-chúi, ak lo̍h-lâi chu-jūn tāi-tē. Koân-soaⁿ ê un-tō͘ pí pêⁿ-tē tāi-iok kē 15 tō͘. Jia̍t-tài ê Tâi-oân tī kôaⁿ--lâng kèng-jiân ū ki-hōe khòaⁿ-tio̍h seh. Tâi-oân-lâng ū chit khoán tāi-chū-jiân ê un-sù, si̍t-chāi sī chin hēng-hok.

Hō͘ góa kám-kak siōng hēng-hok--ê, sī góa chhut-sì tī So͘-hoa Kong-lō͘ ê sió chng-thâu, Na-niû-á. Hia ū 3 bīn soaⁿ ûi--leh, chi̍t bīn ǹg hái. Khoân-kéng, khì-hāu lóng chiok chán. Siàu-liân ê sî, in-ūi tē-iân ê koan-hē, koh kám-liām chhù lāi pē-bú sin-khó͘. Siūⁿ-beh thàn-chîⁿ hôe-pò. Tō khì khó tē-5 ūn-su-chhù ko-kip-chhia ê sûi-chhia ho̍k-bū-oân, hēng-ūn khó-tiâu. Hit-chūn iáu-bōe ū hóe-chhia, “Kim-má-hō” sī chú-iàu ūn-su lâng-kheh chhut-ji̍p ê chhia. Kim-má-hō sió-chiá sī chin phāⁿ ê thâu-lō͘. Goe̍h-hōng chiàu khí-lo͘h-sò͘ hoat, sǹg sī ko siu-ji̍p--ê. Só͘-í chiah ē-tàng pó͘-thiap goán tau hoan sin chhù. Gún ta̍k-ji̍t chhēng-tio̍h pih-chah ê chè-ho̍k, cheng-sîn pá-tīⁿ, tòe chhia pháu tī oan-oan khiau-khiau ê soaⁿ-lō͘. Khòaⁿ-tio̍h pe̍h-éng phah hái-hōaⁿ bí-lē ê sòaⁿ-tiâu. Soaⁿ, hái, thiⁿ lóng chiok chheng-khì. Tī soaⁿ-hong, hái-hong thàu-lām chhoe--lâi ê bí-lē lú-tô͘ siōng-pan, si̍t-chāi chiok hok-khì--lah. Tùi So͘-hoa Kong-lō͘ bê-loân bû-hān. Siuⁿ-si sī in-ūi ta̍k-chām lóng ū gún chheng-chhun ê iáⁿ-jiah.

So͘-hoa Kong-lō͘ ê hong-kéng lóng chiok chán. Chheng-chúi Toān-gâi sī sè-kài ū miâ--ê. Chit tiâu lō͘ mā sī tōa lâm-ò tē-tài tùi-gōa î-it ê thong-lō͘. Bô-lūn chiūⁿ-pak khì So͘-ò, ia̍h-sī lo̍h-lâm khì Hoa-liân, lóng ài kiâⁿ chit tiâu lō͘. Kong-lō͘ chhiat-khui lâm-pak pêng. Lâm-pêng ū Lâm-khe, Lâm-ò, Chià-phō͘, Tōa-po͘, Hái-gān, Na-niû-á chiah-ê pêⁿ-tē-lâng tòa ê chng-thâu. Pak-pêng sī Lâm-ò-siā, Piah-háu, Kim-iâng, Lo̍k-phôe, Hoâiⁿ-soaⁿ-á chiah-ê Tayal cho̍k ê chng-thâu. Chá-kî chit tiâu lō͘ sī toaⁿ-hiòng thong-chhia. Só͘-ū ê chhia chhut-ji̍p lóng ài tī Tang-ò, Lâm-ò, Hô-pêng, Chông-tek chit kúi ê chng-thâu sio-siám-chhia. 1980 nî Pak-hôe Thih-lô͘ thong-chhia. Hit-chūn Tâi-oân keng-chè tng-hó, tōa kiàn-siat tài-tōng hoân-hôa. So͘-hoa Kong-lō͘ khui siang hiòng--ah. Kong-lō͘ ê chhia-chōa bô koh tī koán-chè-chām sio-siám-chhia. Kim-má-hō sió-chiá mā bô koh-chài khòaⁿ--tio̍h ah.

Jîn-seng ê kio̍k-chêng chi̍t bō͘ chi̍t bō͘ ián-chhut. Gún tùi kò͘-hiong ê chêng sī éng-oán sio khan-liân--ê. Lī-khui kò͘-hiong liáu-āu, tú-tio̍h--á tńg--khì. Khòaⁿ So͘-hoa Kong-lō͘ chi̍t pái pí chi̍t pái koh-khah sit-sek. Tang-ò khí Hēng-hok Chúi-nî-chhiáng, Hô-pêng ū Tâi-oàn Chúi-nî kong-si, Hô-jîn khui soa-chio̍h-á-tiûⁿ. Kàu chit-má “So͘-hoa-kái” kang-têng, Hàn-pún mā ó͘ kah chhap- chhùi-chhéng. Liân gún Na-niû-á ê soaⁿ kap chhân-hn̂g mā lóng chhāi tiān-thah--ah. Sui-jiân kiàn-siat ū keng-chè hoat-tián ê khó-liông, m̄-koh lóng sī teh phò-hāi tāi chū-jiân. Sî-tāi chìn-pō͘ só͘ hù-chhut ê tāi-kè, sī hi-seng tāi-chū-jiân chu-sán. Gún tùi So͘-hoa Kong-lō͘ ê chhong-song kám-kak chin bô-nāi.

Tâi-oàn sī Hông-lâi Sian-tó. M̄-koh tōa kiàn-siat nā bô kiam-kò͘ le̍k-sú koan-kong, chiah-ê bô-hêng bûn-hôa chu-sán ê koan-liām kan-na tī phû-bīn piàⁿ keng-chè. Che kè-ta̍t sī beh án-chóaⁿ sǹg--leh? Chin-chiàⁿ sī ē-hiáu sǹg, bē-hiáu tû--lah!

讀hōo你聽：